Drie hele markante fruitbomen in Noord en Midden-Limburg dingen mee naar de titel Fruitboom van het Jaar van het Pomologisch Genootschap Limburg. Het gaat om stokoude perenbomen. Twee bomen staan op oude erven in het landschap van Peel en Maas, in Venray en Horst aan de Maas. Een andere peer met de x-factor staat al meer dan 100 jaar in het Weerter cultuurlandschap, de stad die nu voor de titel Groenste Stad van de Wereld gaat!
Wanneer deze bomen met hun bloesem het landschap oplichten zijn het echte blikvangers. Maar ze blijken ook al generaties lang mensen in beweging te brengen. Het zijn erfstukken met een ijzersterk historie die verhaalt van de hand van de mens. Van de oorspronkelijke eigenaar, maar ook van de erfgenamen die al generaties lang liefdevol op- en omzien naar de prachtige bomen en de vruchten die ze voortbrengen. In alle gevallen gingen de verhalen en de beleving van de boom van generatie op generatie over.
Het Pomologisch Genootschap in Limburg, PGL riep dit voorjaar de bevolking van Noord- en Midden-Limburg op om oude vitale, maar bovenal goed verzorgde fruitbomen voor te dragen voor de wedstrijd Fruitboom van het Jaar. Naast de gezondheid van de boom, het zicht op deze groene bakens vanaf de openbare weg, was Genootschap van fruitdeskundigen op zoek naar het verhaal achter de boom. Doorgaans wordt het Zuiden geassocieerd met de fruitcultuur, maar ook in Noord- en Midden-Limburg blijkt de liefde voor oude fruitbomen meer dan springlevend te zijn. Her en der staan nog hele majestueuze bomen waar mensen, elk seizoen weer warm voor lopen. Het zijn echte bomen die mensen bij elkaar brengen, zo bleek uit de inzendingen die het PGL in korte tijd mocht ontvangen. Met de verhalen komt ook de verbinding van de mens met de bomen en de geschiedenis van het landschap tot uitdrukking. Nogal wat mensen delen graag de betekenis van deze bomen, zo blijkt. Vanwege de plek, de herinneringen, het fruit, de schoonheid en de wisseling van de seizoenen en de daarbij behorende zorg.
Uit de aangedragen inzendingen nomineerde de jury de volgende drie bijzondere fruitbomen.
Castenraayse Boterpeer
In Venray in het kerkdorp Castenray gaat het om een imposante, behoorlijk oude perenboom op het erf van een voorname boerderij uit 1930. Op deze plek aan de Tunnelweg wordt al sinds 1680 geboerd. De leeftijd van de forse, prachtig uitgegroeide boom is onbekend. Eigenaar Ties Dinghs (65) werd hier geboren en heeft de boom, net als zijn vader nooit anders gekend dan in deze omvang. Naar de leeftijd van de boom moet het PGL gissen. Dat gold voor kort ook voor het ras naam die onbekend was, maar een zoektocht door diverse fruitkenners van het PGL (tot in België toe) blijkt dat het om de sterk groeiende perenboom van het ras Beurré Diel moet gaan, maar ook door het leven gaat als Meloenpeer, Beurré Royal of Dreitoren.
De familie Dinghs is letterlijk vergroeid met de boom. ‘Hij hoort erbij. Net als de mensen en dieren op en rond de boerderij. Elk voorjaar weer verlangen we naar enorme bloemenpracht. In de zomerdag geniet men hier van de koelte en knoopt men weer de schommel aan. Nu voor de kleinkinderen. Maar die schommel hangt er al generaties lang´. Met recht geeft Ties Dinghs hoog op van de smaak en kwaliteit va de frisse handpeer. Elk najaar plukte hij ’s ochtends een verse peer voor bij de lunch. En al hoewel de boom een dagje ouder wordt, is de eigenaar er van overtuigd dat de boom hem ook nog wel zal overleven, want het levend monument staat er nog altijd fier bij.
Ooftevlaai van Puine-Miet in vlaaistad Weert
Bij ‘Puine’ tussen de kerkdorpen Altweerterheide en Stramproy staat een meer dan monumentale Juttepeer. Deze breed uitgegroeide perenboom beschikt beslist over de benodigde x-factor. Weert, de groenste stad van Europa mag dan ook met recht trots zijn op dit monument in haar buitengebied. Met zijn 16 meter hoogte, torent hij fors boven voormalige langgevelboerderij uit. Zeker in het voorjaar is de imposant gekroonde boom een zeer markant punt in het landschap aan het dal van de Tungelroyse beek. De boom wordt al meer dan 130 jaar gewaardeerd. De ´ooft vlaai met veul spies´ die de gastvrije ´Puine Miet´, een van de voormalige bewoners met gasten deelde was vermaard. De huidige eigenaren John en Hilde van Dael kunnen met veel smaak vertellen over de geschiedenis van de boom. Vijf jaar terug kwam de boom als mooiste fruitboom uit de bus in de plaatselijke bomenverkiezing. In goede jaren levert de peer nog altijd zo’n dikke twintig kruiwagens aan fruit op. Ook vlinders, egels en vogels profiteren van het feestmaal dat de boom hen elk jaar bereid. Vermoedelijk is de boom rond 1880 aangeplant bij de geboorte van een dochter. De boerderij op die plek aan de rand van het toen nog immense moeras van het Wijffelterbroek was in die periode niet meer dan een lemen hut van wilgentenen.
Het is een boom die het nodige heeft meegemaakt. Een brand na een blikseminslag nog voor 1960. De schade was overigens beperkt tot een enorme tak die daarbij afgezaagd is. Daarna hoogde de toenmalige eigenaar de tuin en de oprit van het huis en de voet van de boom met een meter op. Wonderlijk genoeg overleefde de boom dit, zodat voorbijgangers nog steeds kunnen genieten van deze karakteristieke blikvanger in het cultuurlandschap van Weert.
De ‘Onze Lieve Vrouwenpeer van Horst’
In Horst op het landgoed-boerderijcamping De Gortmeule van Ton en Fien Hoeijmakers raakte de jury gefascineerd door een negentig jaar oude ´Onze Lieve Vrouwenpeer´. De boom staat al meer dan 90 jaar op het erf van de monumentale, 400 jaar oude boerderij met Saksische voorgevel. Oude fruitrassen kunnen onder veel synoniemen door het leven gaan, maar de lokaal bekende Onze Lieve Vrouwepeer was totaal onbekend, zowel in de literatuur als bij de fruitdeskundigen.
Hoeijmakers en oudere bewoners in de buurt weten echter niet anders dan dat de boom ten tijde van de processie met Mariahemelvaart (15 augustus) naar Tienray altijd verse peren draagt. Dat was ook dit jaar weer het geval, terwijl de vruchten mede door het vroege en warme voorjaar allemaal wat vroeger rijp zijn. De boom is circa 90 jaar geleden, samen met twee appelperen en een St Remy geplant door de grootvader van Ton. Zijn grafkruis keerde terug van het oude kerkhof in Horst onder een perenboom die hij zelf ooit plantte, net als een mariabeeldje in een nis op de stam van de OLV-peer. Het was het begin van wat ze nu als hun levenswerk zien: het herstel van de oude luister van de boerderij en het erf. Dat dit liefdevol, doordacht en met veel zelfbeheersing gebeurt, ziet iedereen die op dit gastvrije erf aanbeland. In de loop der jaren kwamen ook andere fruitbomen die met zorg en deskundigheid bijgehouden worden. Niet voor vervult de familie Hoeijmakers met veel verve en kennis van zaken sinds 2005 de functie van erf-ambassadeur in dit deel van Limburg.
Het Mariabeeldje aan de boom is ook een herinnering aan een uiterst pijnlijke affaire van de eigenaar, die op driejarig leeftijd een pot met kokende peren over zich heen kreeg. Het langdurig, maar uiteindelijk goed herstel van de ernstige brandwonden schrijft hij nu toe aan snelle actie van zijn moeder, haar helderheid van geest, maar ook aan de vele gebeden. Die vroomheid kwam ook later ook terug in de ’ kroedwusj’ die hier altijd compleet gemaakt werd met een OLV-peer.
Op het eind van deze maand maakt het PGL bekend welke boom de titel Fruitboom van het Jaar mag dragen. De wedstrijd wordt mede mogelijk gemaakt met steun van de campagne Lekker Landschap van Landschapsbeheer Nederland en de Nationale Postcode Loterij.
