MAASTRICHT – Gaat de gemeente Maastricht woensdag, 4 oktober met de landelijke titel ‘Het Landschap Ben Je Zelf’ naar huis? Wethouder Gerdo van Grootheest van Maastricht reist die dag af naar Putten in Gelderland, waar landschapsbeheer Nederland een symposium houdt over erfgoed, landgoederen en het betrekken van de samenleving bij natuur en landschap.
Jaarlijks vraagt Landschapsbeheer Nederland via deze prijsvraag aandacht voor de meervoudige betekenis van het cultuurlandschap voor de samenleving. Dit jaar staat de prijsvraag in het teken van cultuurhistorie en landgoederen. IKL Limburg draagt Maastricht als Limburgse gemeente voor vanwege de aantoonbare betrokkenheid van de stad en de bewoners bij het landschap en de erfgoederen in en rond de stad.
Rijk verleden, trotse bewoners
Niet iedereen weet dat Maastricht zich de tweede monumentenstad van ons land mag noemen met maar liefst 1660 rijksmonumenten. Daarnaast liggen er in en rond de stad nog ongeveer 2000 objecten en structuren die van betekenis zijn als cultureel erfgoed. Van de 50 buitenplaatsen die Limburg telt, liggen er elf in Maastricht, waaronder de landgoederen van kasteel Vaeshartelt, Jeruzalem en Bethlehem. Vanzelfsprekend kent een stad met zo’n rijk verleden ook veel trotse bewoners. Dat verbinden van mensen met historie, groen en landschap is ook tekenend voor het beleid van de stad.
‘Geis van Mestreech’
Volgens IKL “beseffen ze in Maastricht dat de rijke historie, afleesbaar in het erfgoed, het natuurschoon en het afwisselende Maas- en Heuvelland van cruciale betekenis is voor de vitaliteit en kwaliteitsbeleving van de stad èn de identiteit van de bewoners. De zogenaamde ‘Geis van Mestreech’, de trots van de bewoners op de stad en het omringend landschap is dan ook een wezenlijk bestanddeel van het gemeentelijk beleid. Met veel visie, elan en bezielde daadkracht wordt jong en oud betrokken bij de staat en het verhaal van het landschap. Het erfgoed en de gemeenschapszin varen wel bij dit soort praktijken’, zo staat in de voordracht van IKL.
Historische parken
In de nominatie worden diverse prachtpraktijken aangehaald. In de Maastrichter landgoederenzone spannen uiteenlopende partijen en organisaties zich met de gemeente, het CNME en IVN en bewoners in voor het herstel en beheer van diverse historische buitenplaatsen. Het is de bedoeling dat hier op termijn een SlowFood-landschap van de 21ste eeuw komt, waar bewoners en bezoekers kunnen genieten van de oude luister van de historische parken van Regout en de vruchten die de grond hier kan voortbrengen. Zo werden recent bij Kasteel Vaeshartelt en Jeruzalem al twee Limburgse hoogstamboomgaarden aangeplant in het kader van het Euregionaal Bloesemlint. Door middel van evenementen draagt men in de landgoederenzone met veel passie ook het immaterieel erfgoed over.
Wijken en leefbaarheid
In de wijken Campagne, Amby, Limmel en Jeruzalem zetten bewoners diverse projecten op die gericht waren op de leefbaarheid en het groen. Zo voeren doeners, liefhebbers en kenners van de wijk Campagne herstelwerk uit in een holle weg. De in de Jonkheid verzamelde jeugd van Amby blies met de aanplant van een kersenboom nieuw leven in de Limburgse meiboomtraditie. In Limmel en Jeruzalem gingen bewoners aan de slag met het groenherstel bij kasteel Jeruzalem.
Ster van Maastricht
Een verhaal apart is de verbondenheid van vele Maastrichtenaren met de kalksteengroeven die de stad rijk is en de inspanningen die worden gedaan voor het behoud van dit ‘onnederlands’ onderaards erfgoed.
Een andere spraakmakende actie was de ‘ster van Maastricht’ op d’n Observant, de170 meterhoge historische afvalberg bij de ENCI. Op een dag kapten 300 scouts de top van de berg in de vorm van een ster naar vijf kanten open, waardoor er een prachtig uitzicht ontstond. Door deze actie met lokale organisaties en vrijwilligersgroepen kreeg deze jonge generatie ook een rol bij het mooi-, zicht- en beleefbaar maken van het landschap. Spelenderwijs ervoer de scoutingjeugd dat ze al heel vroeg een hele wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan de karakterontwikkeling van een gebied.
Europa in het klein
IKL stelt dat Maastricht, als internationaal georiënteerde Europese stad op het kruispunt van drie culturen (Europa in het klein) aan de hand van dit soort praktijkvoorbeelden uitstekende ijzers in het vuur kan leggen bij de kandidaatsstelling voor Europese Cultuurhoofdstad 2018.
“In Maastricht weet men als geen ander dat de sleutels voor eenvitaal landschapen een gezonde samenleving berusten op lokaal draagvlak, samenwerking en het permanent betrekken en verbinden van bewoners, bij natuur, landschap en erfgoed” .
Juichwilg
In het Gelderse Putten krijgt wethouder Gerdo van Grootheest woensdag 4 oktober te horen of hij de hoofdprijs, de zogenaamde ‘Juichwilg’ en 5000 euro naar het Zuiden mag nemen.
In 2009 en 2010 ging de hoofdprijs overigens naar Margraten en Maasgouw.