LANDGRAAF – Eigenaren van hoogstamboomgaarden zijn van cruciaal voor de kwaliteit van de boomgaarden. Voor de instandhouding van de bomen zal IKL zich met de boomgaardeigenaren blijven inspannen voor het behoud. Dat gebeurt via cursussen, instructies, ondersteunende regelingen en het meehelpen bij de oprichting van hoogstambrigades. Naast de kwantitatieve investering in het landschap, gaan we verder investeren in bestaande en nieuwe netwerken: ‘Naast de meters draait het om de peters’ .
Dat stelt Frans Voncken, projectleider IKL-Limburg op 13 december bij de afsluiting van het project hagen en hoogstamboomgaarden van de Herinrichting Centraal Plateau en Mergelland Oost.
In de afgelopen vier jaar plantte IKL in de twee Herinrichtingsgebieden maar liefst 295 hoogstamboomgaarden en 56 km aan heggen aan in het Oostelijk deel van Zuid-Limburg en het Centraal Plateau. Met deze investering kreeg het landschap rond de dorpen en boerderijen een hele wezenlijke kwaliteitsimpuls. Op donderdag 13 december wordt het hoogstam en heggenproject van IKL-Limburg in de twee gebieden voor de herinrichting feestelijk afgesloten bij de boomgaard/ zorgboerderij van de familie Slenter in Mechelen.
Met steun en in opdracht van de twee herinrichtingcommissies zijn vanaf 2008 een kleine 300 hoogstamboomgaarden geplant in huisweiden. Dat gebeurde zowel bij boeren, burgers en buitenlui. Nogal wat weilanden zijn nu, net als vanouds weer voorzien van karakteristieke meidoornhagen. In vier jaar tijd plantten medewerkers van IKL Limburg 4132 fruitbomen op ruime en verantwoorde plantafstanden. Wanneer de boomkronen van de hoogstamfruitbomen in de komende jaren tot volle wasdom gaan komen, dan wordt het werkelijk effect van deze groene en cultuurhistorische opwaardering van de dorpen en gehuchten pas echt duidelijk.
Kleinschalig
De terugkeer van de kleinschalige hoogstamboomgaarden, zoals die van oudsher voorkwamen rond de dorpen en boerderijen is dan ook een feit. Het aantal bomen dat in de huisboomgaarden geplant is, ligt net als vroeger op een gemiddelde van vijftien tot twintig bomen. Op deze schaal kan een eigenaar nog goed uit de voeten met de oogst van het fruit en de noodzakelijke jaarlijkse snoei van de bomen. IKL heeft de ervaring dat veel nieuwe eigenaren er een nieuwe hobby bij hebben gekregen.
Jonge, vitale boomgaarden
Vier jaar geleden ging de uitvoering van de Herinrichting Centraal Plateau van start. Het plangebied omvatte de gemeenten Nuth, Beek, Voerendaal en een deel van Valkenburg. In datzelfde jaar begon DLG en IKL-Limburg eveneens in de herinrichting Mergelland Oost met de aanleg van boomgaarden in Simpelveld, Vaals, Gulpen-Wittem en een klein deel van Heerlen (Benzenrade). In die periode zijn diverse wervingsacties opgezet voor de aanleg van boomgaarden en hagen. Die aanpak sloeg nadrukkelijk aan bij de plaatselijke bewoners. Heel veel voormalige fruitweiden zijn inmiddels weer voorzien van jonge, vitale bomen. Van oudsher waren de dorpen in de hele euregio omgeven door groene gordels van boomgaarden en hagen.
In de gemeenten Nuth, Beek, Meerssen, Voerendaal en Valkenburg werden in de periode 115 boomgaarden geplant, met 1630 bomen. De totale lengte van de hagen betrof 19020 meter. De aanleg van boomgaarden in het gebied Centraal Plateau vond met name plaats rond Walem (Valkenburg) Raar (Meerssen) en Hegge en Oensel in de gemeente Nuth.
De top vijf in het gebied Mergelland Oost(Gulpen-Wittem, Vaals, Simpelveld en Benzenrade (Heerlen) waar de nodige boomgaarden gerealiseerd werden bestaat uit Diependal-Terziet en Mechelen in de gemeente Gulpen-Wittem. Vijlen in de gemeente Vaals en de Molsberg en Prickart, beide in Simpelveld.
In dit gebied werden 180 nieuw boomgaarden geplant, in totaal gaat het om 2502 bomen. De totale lengte aan hagen is37.246 meter.
Limburg beleving
De boomgaarden zijn van groot belang als erfgoed, maar zijn ook van betekenis voor de biodiversiteit. Daarnaast zijn ze , zeker in het voorjaar als de bomen bloeien van grote betekenis voor de leefbaarheid en de kwaliteitsbeleving van de gemeenten in deze regio. Naast het gegeven dat ze een keur aan vruchten voortbrengen zijn ze dan ook heel bepalend voor de cultuur en de Limburg beleving.
Bloesemlint
De aanplant van de laatste boomgaard vindt plaats in het kader van het programma Bloesemlint dat IKL met andere partijen in de euregio aan het uitrollen is. Via het bloesemlint vraagt IKL aandacht voor de investeringen in het landschap en de wijze waarop eigenaren, bewoners en netwerken betrokken kunnen worden bij het beheer, onderhoud en de meervoudige beleving van deze groene erfgoederen.
Aangegane investeringen behoeven aandacht
Eigenaren van boomgaarden kunnen voor ondersteuning en advies bij het verder onderhoud terecht bij de stichting IKL. Naast cursussen, snoei-instructies en de hoogstambrigades blijft IKL aandacht vragen voor de aangegane investeringen in het landschap. Wanneer de aandacht voor het beheer, herstel en de nieuw-aanplant van bomen verslapt, dan kachelt niet alleen het landschap achteruit, maar is ook sprake van kapitaalsvernietiging.
