MAASTRICHT – Op vrijdag 14 maart gaat TEFAF Maastricht van start. De belangrijkste kunst- en antiekbeurs ter wereld presenteert de beste kunstwerken uit een periode van 7.000 jaar die momenteel op de markt verkrijgbaar zijn. TEFAF 2014 weerlegt de vaak gehoorde mening dat het aanbod aan het opdrogen is en dat er maar weinig echt belangrijke objecten op de kunstmarkt. Ontdekkingen, werken die nooit eerder werden aangeboden en vele voorwerpen die bijzonder zijn vanwege hun zeldzaamheid en schoonheid; de beurs biedt vele uitzonderlijke objecten. TEFAF Maastricht vindt plaats in het MECC te Maastricht van 14-23 maart 2014.
De sectie TEFAF Paintings trekt jaarlijks zowel privé-verzamelaars als institutionele verzamelaars van het allerhoogste niveau naar de beurs. Een van de hoogtepunten op de stand van Moretti, uit Florence, Londen en New York (stand 352) is een altaarstuk uit circa 1315 van de hand van de Meester van San Martino alla Palma, een tijdgenoot en navolger van Giotto. Opmerkelijk aan deze kleine triptiek, waarop Maria staat afgebeeld tussen twee heiligen, is de goede staat en de hoge kwaliteit van het schilderij. Het atelier van Lucas Cranach de Oude en zijn zoon was onder rijke, edele opdrachtgevers vooral geliefd vanwege de verleidelijke vrouwelijke naakten die er werden geproduceerd. Het door Lucas Cranach de Jongere (1515-1586) rond 1537 geschilderde Lucretia behoort tot de meest fascinerende werken in dit genre. Het wordt getoond bij Weiss Gallery uit Londen (stand 350). Lucretia’s hypnotiserende blauwe ogen en dunne, verfijnde mond zijn kenmerkend voor Cranachs idealisering van vrouwelijke schoonheid.
De tenhemelopneming van Maria door Guido Reni (1575-1642) is een uitgebreid beschreven vroeg werk dat onlangs werd teruggevonden. Het is te zien op de stand van Jean-Luc Baroni Ltd uit Londen (stand 382). Het toont de technische perfectie en de verfijnde, ongrijpbare elegantie waarom Guido Reni zo wordt bewonderd. Robilant+Voena uit Londen en Milaan (stand 384) brengt onder meer het werk De berouwvolle Petrus door Giovanni Francesco Barbieri, beter bekend als Guercino (1591-1666). Een dubbelportret van Sir George Villiers and Lady Catherine Manners as Adonis and Venus door Anthony van Dyck (1599-1641), daterend uit eind 1620 of begin 1621, wordt gepresenteerd door de David Koetser Gallery uit Zürich.
De Matthiesen Gallery uit Londen (stand 381) toont een dubbelzijdige schets in olieverf van Eugène Delacroix (1798-1863). Op de voorzijde staat een naar links gekeerd bruin paard, op de achterzijde zijn penseelschetsen te zien van een mannenhoofd met tulband en het hoofd en de achterkant van een paard. Delacroix was gefascineerd door dieren, vooral paarden, die hij zowel afzonderlijk en als onderdeel van grotere composities afbeeldde. Aan het begin van zijn carrière tekende en schilderde hij gedetailleerde anatomische studies en schetsen waarin het paard de boventoon voerde.
Moulin de la Gallette is een “schilderij dat alles heeft”, aldus James Roundell van Dickinson uit Londen (stand 402). Het werd geschilderd door Vincent van Gogh (1853-1890) in Parijs tijdens een belangrijke periode in zijn leven, waarin hij sombere verbeeldingen van het Nederlandse boerenleven verruilde voor uiterst kleurrijke postimpressionistische landschappen. Het doek werd voor het laatst tentoongesteld in 1965 en is een van de weinige voluit gesigneerde schilderijen van Van Gogh. Op de stand van Dickinson is daarnaast een paar klompen te zien dat in 1890 werd gemaakt door Paul Gauguin (1848-1903). Gauguin sneed deze Bretonse klompen vlak voor zijn eerste reis naar Tahiti. Hij zorgde voor sensatie door ze niet alleen in Pont-Aven te dragen maar ook in Parijs.
TEFAF Antiques is, met een aanbod uit alle tijdperken en continenten, de grootste en meest gevarieerde beurssectie. Een van de absolute hoogtepunten in deze sectie is een tot dusver onbekende schaal uit de Yuan-dynastie (1279-1368). Deze uitzonderlijk zeldzame schaal met bladvormige rand, in reliëf versierd met een witte draak en wolken op een kobaltblauw glazuur is te zien bij Littleton & Hennessy Asian Art Ltd uit Londen, New York en Hong Kong (stand 269). Er zijn slechts twee andere exemplaren bekend en die bevinden zich in museumcollecties. Dr Jörn Günther Rare Books uit Stalden (stand 118) exposeert een Biblia Latina – de bijbel van de Abdij van Aulne, die rond 1240-1250 in Noord-Frankrijk of de Zuidelijke Nederlanden werd gemaakt. Het aantal, het formaat en de kwaliteit van de illustraties maken deze bijbel opmerkelijk in zijn soort. Een albasten beeld uit het midden van de 15de eeuw met origineel verguldsel en restanten van polychroom is een van de hoogtepunten op de stand van Julius Böhler uit Starnberg (stand 212). Het werk stelt de heilige Anna met Maria en kind voor en komt uit de Zuidelijke Nederlanden.
Peter de Grote schonk de grote verzilverde beker met deksel die te zien is in de stand van Otto von Mitzlaff uit Wächtersbach (stand 131) aan een Engelse koopman. Dit opmerkelijke voorbeeld van renaissancistisch vakmanschap draagt het merkteken van Gillis von Sibricht (Sibergh) uit Keulen en dateert van 1570-1580. Ook op de stand van Wartski uit Londen (stand 242) is een link met Peter de Grote te vinden. Het gaat om een paar broches van saffier en diamant die onderdeel uitmaakten van de Russische kroonjuwelen. Ze zijn oorspronkelijk gemaakt in een set van twintig exemplaren voor keizerin Elizabeth Petrovna (1709-1761), de dochter van Peter de Grote, en zijn tweede vrouw, Catharina I.
Een set gouden, kristallen en geëmailleerde knopen en een sieraad dat werd teruggevonden in het Spaanse galjoen Concepción zijn te zien op de stand van Deborah Elivra uit Oropesa del Mar (stand 267). Het galjoen vertrok op 20 september 1641 uit Havana als onderdeel van een konvooi van 21 schepen, die tot de rijkst beladen vloten behoorde die ooit afreisde uit de Nieuwe Wereld. De Concepción wist een orkaan te doorstaan, maar liep vervolgens aan de grond op een rif even ten noorden van de Dominicaanse Republiek. Deze set sieraden werd in 1993 samen met 3.000 zilveren munten en een Ming-pot aangetroffen in een vrijwel compleet vergane kist bij de ontdekking van het scheepswrak in het gebied dat tegenwoordig bekend staat als de ‘Silver Bank’.
Een geweven wollen en zijden wandtapijt uit de tapijtfabriek van Beauvais (circa 1700 – 1710) dat Het offer aan Pan verbeeldt en tot de serie Grotesque à Fond Jaune behoort, is een van de hoogtepunten op de stand van Galerie Chevalier uit Parijs (stand 168). Koopman Rare Art uit Londen (stand 152) presenteert met trots het Gladstone-dinerservies uit 1824, het meest complete en grootste nog resterende servies van de Engelse zilversmid Paul Storr. Het servies werd aangeboden door inwoners van de stad Liverpool aan Sir John Gladstone, de vader van de Britse premier William Gladstone.
Op de beurs zijn diverse antieke voorwerpen te vinden. Ben Janssens uit Londen (stand 202) exposeert een bronzen ritueel gietvat, een ‘he’, in de vorm van een gevleugeld dier. Het vat stamt uit de Oostelijke Zhou-dynastie, China, Periode van de Strijdende Staten, 475-221 v.Chr. Het oudste voorwerp op de beurs is een grote Egyptische vaas van zwart basalt met twee kleine, doorboorde handvatten. De vaas dateert uit de predynastieke periode (Nagada I) in de eerste helft van het 4de millennium voor Christus en wordt tentoongesteld door Sycomore Ancient Art uit Genève (stand 436). Cahn International uit Münchenstein (stand 422) toont een levensgrote, gespierde mannelijke torso uit Noordwest-Arabië uit de 4de-3de eeuw v.Chr. Bij Rupert Wace Ancient Art uit Londen (stand 421) is een zwartfigurige amfoor uit circa 515-500 v.Chr. te zien die voorheen in het bezit was van de Prins van Canino, de broer van Napoleon Bonaparte. Onlangs werd bevestigd dat de vaasschildering is toe te schrijven aan de Rycroft painter.
Tot de toppers in de sectie TEFAF Haute Joaillerie behoort de grootste kameleondiamant ter wereld, met een gewicht van 31,32 karaat, die in een ring is gezet, te zien Chopard uit Amsterdam (stand 145). Dit jaar toont Graff uit Londen (stand 142) zijn collectie luxe horloges. Vooral interessant is de MasterGraff Ultra Flat Tourbillon, een prachtig uurwerk met ‘s werelds dunste vliegende tourbillon, een creatie die de grenzen van exclusieve horlogefabricage en design verlegt.
In 2009 werd de sectie Design op de beurs geïntroduceerd en dit jaar is het TEFAF-kunstsymposium gewijd aan trends in 20ste-eeuws design. Een uit eikenhout gehakte stoel die Carlo Bugatti in 1902 ontwierp voor de expositie ‘Le Arti decorative internazionali del nuovo secolo’ in Turijn, een unicum, is te zien bij Galerie Ulrich Fiedler uit Berlijn (stand 601). Galerie Dansk Mobelkunst uit Kopenhagen (stand 600) toont een stoel van Finn Juhl (1912-1989) uit teakhout en zwart leer met de titel Chieftan Chair, terwijl Galerie DOWNTOWN François Laffanour uit Parijs (stand 605) een ronde conferentietafel exposeert die werd gemaakt en ontworpen door Pierre Jeanneret. Het teakhouten meubelstuk werd speciaal in opdracht vervaardigd voor de parlements- en bestuursgebouwen in de Indiaase stad Chandigarh.
Dit jaar is een van de vroegste werken in de sectie Paper een clair-obscur-houtsnede van Hendrick Goltzius (1558-1617), waarop een steile rots is te zien die uitkijkt over de kust. Het werk wordt getoond door E.H. Ariëns Kappers uit Amsterdam (stand 707). Fotografie neemt in deze sectie een belangrijke plaats in. Galerie Johannes Faber uit Wenen (stand 716) presenteert het portfolio Spuk (Haunting) van Germaine Krull (1897-1985) uit 1923. Het is het enige bekende exemplaar van dit portfolio, dat bestaat uit acht vintage zilverdrukken waarop de zeventienjarige zus van de kunstenares, Berthe, te zien is. Galerie K uit Oslo (stand 713) brengt de sectie in de tegenwoordige tijd met een grootschalig werk van Thomas Struth, getiteld Seamless Tube Production.
Op de stand van Tomasso Brothers Fine Art uit Londen en Leeds (stand 165) zijn drie werken te zien van Damien Hirst. Het gaat om Black Sheep with Golden Horns (2009), The Dance (2005-2006) en Styx (2013). De samenwerking met Damien Hirst is nieuw voor Tomasso Brothers en weerspiegelt een relatie die teruggaat tot hun jeugdjaren. “Twee oude vrienden uit Leeds – eentje die sculpturen verhandelt en eentje die ze maakt – worden hier op TEFAF herenigd”, aldus Dino Tomasso. Galerie Henze & Ketterer uit Wichtrach en Bern (stand 446) toont een stilleven van de hand van Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) dat nooit eerder werd aangeboden op de markt. Wat het schilderij vooral interessant maakt, is dat de afgeelde figuren houten beelden zijn van de kunstenaar zelf. Sperone Westwater uit New York (stand 502) toont de sculptuur Radio No. 1 (1960) door Jean Tinguely (1925-1991), die eerder tot de collectie van Robert Rauschenberg behoorde. Eveneens uit de jaren ’60 is een uniek werk in synthetische polymeerverf en zeefdruk getiteld Sidney Janis (1967) door Andy Warhol (1928-1987), dat tot de topstukken behoort op de stand van de Paul Kasmin Gallery uit New York (stand 445). Het TEFAF-publiek is de afgelopen jaren vertrouwd geraakt met Bill Viola’s bijzondere metafysische werken. Dit keer toont Kukje Gallery uit Seoul (stand 523) Viola’s The Last Angel (2002), een kleurenvideo die wordt vertoond op een op de wand gemonteerd plasmascherm met luidsprekers.
Diverse exposanten hebben tentoonstellingen gecreëerd voor TEFAF 2014. Hiertoe behoren Jean-François Heim uit Bazel (stand 310) en Galerie Patrice Trigano uit Parijs (stand 527) die beiden een expositie wijden aan de vrouwelijke vorm met de titel Féminin Féminin, en Kunstkammer Georg Laue uit München (stand 206) die een indrukwekkende collectie presenteert van veertig stuks 16de- en 17de-eeuws filigraanglas uit Venetië. Hamiltons Gallery uit Londen (stand 524) richt de schijnwerpers op de fotografie en het design van Carlo Mollino in een expositie waarin zijn polaroidfoto’s en C-prints uit de jaren ’50 en ’60 te zien zijn naast twee van Mollino’s meest herkenbare meesterwerken – de Lattes Chair en de Copenhagen Chair.